فرستنده : خانم مريم خرد
عوامل زيادي بر کوتاهي قد کودکان تاثير مي‌گذارد. اگر نقش ژنتيک را که عامل بسيار مهمي محسوب مي شود کنار بگذاريم، بحث
تغذيه به ميان مي‌آيد و اين که چه مواد مغذي و چه نوع تغذيه‌اي مي تواند بر کوتاه‌قدي يا بلند قدي کودکان تاثير بگذارد.
شايد امروزه زياد به اين نکته توجه نشود که چاقي، به ويژه چاقي دوران کودکي، مي تواند پيامدهاي جبران‌ناپذيري به دنبال داشته
باشد که يکي از عوارض آن، کوتاهي قد است.
دو نوع تجمع چربي در بدن وجود دارد؛
* در يک نوع سلول‌هاي چربي قابليت دارند 85 تا 90 درصد حجم خود چربي ذخيره کنند و مثل يک بادکنک بزرگ شوند.
* در نوع دوم اگر رژيم‌غذايي کودک يا فرد بيش از حد نياز حاوي کالري باشد، اين سلول ها که مثل بادکنک بزرگ شده اند تقسيم
شده و بستر بيشتري براي تجمع چربي حاصل مي شود. به نوع دوم، چاقي هايپرپلازي گفته مي شود.
کودکان مبتلا به اين نوع چاقي به دو دسته تقسيم مي‌شوند؛
* يک دسته آن هايي که از ابتدا چاق متولد شده‌اند
* و برخي که با وزن کم متولد شده‌اند(وزن زير 2500 گرم) و خانواده چون فکر مي‌کنند نوزاد ريزجثه است، سعي مي کنند با
رسيدگي‌هاي مداوم با زور و اجبار يا با جايزه به کودک غذا بخورانند. اين کودکان به طور ناگهاني در سن دبستان چاق مي شوند.
اولين نکته‌اي که در اين جا بايد به آن اشاره کنم اين است که حتي اگر کودک شما حين تولد وزن کمي داشته، هيچ اصراري به اضافه
وزن او نداشته باشيد و اگر طبق منحني رشد وزن طبيعي پيدا کرده مطمئن باشيد مشکل خاصي ايجاد نخواهد شد و کودک شما کاملا
سالم است.
عوارض چاقي دوران کودکي
يکي از عوارض چاقي در دوران کودکي شکل گيري سلول هاي چربي از کودکي و بروز ناراحتي ها و حملات قلبي در دوران
نوجواني و جواني و قبل از رسيدن به 30 سالگي است که گاهي حتي به مرگ منجر مي شود. کودکان چاق معمولا بدون آن که
والدين مطلع باشند مشکل فشار خون هم دارند. در نهايت ميزان چربي‌هاي خون شامل کلسترول و تري گليسيريد خون اين کودکان
بالا بوده و دور کمر بزرگي دارند. اين کودکان از نظر اجتماعي منزوي و گوشه‌گير مي شوند و هرچه قدر بزرگ شده و به سن
دبستان، راهنمايي و دبيرستان مي رسند از جمع بيشتر دور شده و از نظر روان شناسي اين مساله کاملا مشخص است که نسبت به
ظاهر فيزيکي خود اعتماد به نفس ندارند.
تاثير چاقي کودک بر رشد قدي او
افراد چاقي که از کودکي چاق بوده‌اند حتي اگر از نظر ژنتيکي قدبلند باشند، نهايتا کوتاه‌قد شده و در مقايسه با هم سن و سالان خود
قد کوتاه هستند. علت اين موضوع آن است که در بدن هورموني به نام لپتين از سلول‌هاي چربي بدن ترشح مي‌شود. هر چه قدر تعداد
سلول‌هاي چربي در بدن بيشتر باشد، ميزان ترشح هورمون لپتين بيشتر خواهد بود. يکي از عوامل کليدي که در بلوغ دختران و
پسران اهميت دارد، اين است که لپتين در بدن ترشح مي شود.
با شروع نوجواني، ما شاهد تجمع چربي در بدن هستيم. با تجمع چربي، ترشح هورمون لپتين هم آغاز مي شود اين هورمون بر
هيپوتالاموس و همچنين بر هيپوفيز تاثير گذاشته و سبب ترشح هورمون‌هاي ديگري شده و در نهايت بر اندام‌هاي تناسلي اثر گذاشته و
سبب ترشح هورمون هايي مثل استروژن و پروژسترون در دختران و تستوسترون در پسرها مي شود.
در يک کودک چاق به طور طبيعي هورمون لپتين ترشح مي‌شود و لپتين خود محرکي براي ترشح هورمون‌هاي جنسي است و سبب
بلوغ زودرس در کودکان مي شود که پيامدهاي زيادي را به دنبال دارد. هورمون‌هاي جنسي مي توانند بر صفحات رشد استخواني اثر
کرده و باعث زودتر از موعد سبب بسته شدن رشد اين صفحات شوند، در نتيجه رشد قدي متوقف شده و فرد کوتاه قد مي‌ماند. در
بزرگسالي اين کودکان به افراد چاق قد کوتاه تبديل مي شوند که هم چاقي و هم کوتاهي قد اعتماد به نفس آن ها را گرفته و سبب
بروز مشکل در زندگي آن ها مي‌شود.
آيا مي‌توان رشد قدي کودک را افزايش داد؟
شايد شما بپرسيد که کودک ام خيلي چاق نيست. آيا مي‌توانم رشد قدي او را افزايش دهم؟ جواب اين سوال، مثبت است. به‌عنوان مثال،
در برخي کشورهاي آسياي جنوب شرقي که مردم عموما جثه‌هاي ظريف و کوتاهي داشته اند متخصصان با تغيير رژيم غذايي
توانسته اند رشد قدي را چند سانتي متر افزايش دهند.
به عبارت ساده تر ما با استفاده از يک رژيم غذايي غني از مواد مغذي، حتي در کودکاني که پدر و مادر از نظر ژنتيکي قد متوسط
يا کوتاهي دارند، مي توانيم رشد قدي بيشتري ايجاد کنيم. نکته اي که بايد به آن توجه کرد اين است که نقش تغذيه در رشد قد به قبل
از دوران بلوغ باز مي گردد. به محض آن که نوجوان بالغ شد، ديگر با تغذيه نمي توان به رشد قدي او کمک کرد. به همين دليل
توصيه مي شود قبل از رسيدن کودک به دوران بلوغ مواد غذايي کلسيم‌دار که در شير و لبنيات و ماست از نوع کم‌چربي موجود
است، مصرف شود. مصرف خانواده کلم شامل گل‌کلم، برگ کلم و...، دانه کنجد هم به دليل امگا 3 بالا و هم کلسيم بالا، مواد غذايي
حاوي ويتامين A يا حاوي پيش ساز ويتامين A(بتاکاروتن) که در هويج، انبه و خرمالو موجود است و منابع غني ويتامين C مثل
مرکبات را هم بايد افزايش دهيم و در نهايت مرتبا کنترل کنيم که کودک مان دچار فقر آهن نباشد زيرا فقر آهن خود زمينه را براي
اختلال در رشد قدي فراهم مي کند. معمولا کودکاني که دچار کم‌خوني هستند، هم وزن گيري خوبي ندارند و هم قد‌شان کوتاه مي‌ماند.
غير از تغذيه، آن چه بر رشد قدي کودکان تاثير مي گذارد، يک خواب آرام شبانه است. خيلي از بچه‌ها ممکن است بعد از ظهرها
دوساعت بخوابند اما شب ها دير بخوابند و صبح ها زود بلند شوند. اين نوع خوابيدن ملاک نيست. خوابيدن در شب بايد در شرايطي
باشد که هورمون ملاتونين يا هورمون خواب ترشح شود. نبايد فراموش کرد يکي در زمان خواب و يکي در زمان فعاليت روزانه
است که هورمون رشد ترشح مي شود. بسيار مهم است که کودکان خواب آرام شبانه داشته باشند و در درجه دوم به اندازه کافي
فعاليت کنند. در ضمن توصيه مي شود حتي‌الامکان يک ساعت قبل از خواب، کودک قندهاي ساده مثل شکر، شکلات، آب نبات،
تافي و... مصرف نکند چون قندهاي ساده خود در هورمون رشد اختلال ايجاد مي‌کنند و وقتي هورمون رشد به اندازه کافي ترشح
نشود، رشد قدي تا حدي دچار اختلال مي شود.
رکوردهاي ايران
عواملي که بر کوتاهي قد کودکان تاثير مي‌گذارد