بيشتر درخانم هاي يائسه ديده ميشود واين افراد بيشتر دچارشکستگي فشرده ستون
مهره ومچ دست مي شوند.
دربافت استخوان دونوع سلول وجود دارد : استئوبلاست واستئو کلاست .استئو
بلاست ها وظيفه ساخت استخوان را برعهده دارند و استئو کلاست ها استخوان را
تجزيه مي کنند . پس ازاينکه استئو کلاست ها نواحي آسيب ديده يا ضعيف شده
استخوان را تجزيه کردند استئو بلاست ها آنها را با موادي پرکرده وکلسيم را
درآن قرار مي دهند ، يعني استخوان جديد مي سازند، اين روند دو مرحله اي
تجديد وتعويض استخوان ناميده مي شود.روند تجديد استخوان درافراد بزرگسال
سالم هر سه يا چهار ماه يکباربه طور کامل انجام مي شود .
زماني که مسن تر مي شويم ، هماهنگي ميان اين دو گروه سلول کمتر مي
شود.استئو کلاست ها با سرعت بيشتري استخوان را برداشت مي کنند اما استئو
بلاست ها نمي توانند با همان سرعت مجدد آن را بسازند .علاوه براين با
افزايش سن کلسيم ديگربه خوبي جذب بدن نمي شود . درنتيجه فضاهاي خالي که
استئو کلاست ها حفر کردند به طورکامل پرنمي شوند. با افزايش اين فضاهاي
خالي استخوان نازک تر، کم تراکم تروضعيف ترازپيش مي شود.
اين نوع کاهش تراکم استخوان علامتي ندارد. اما اگر اين روند مدتي ادامه
يابد استخوان ها بسيارضعيف شده ونمي توانند وظيفه خود را انجام دهند ونتيجه
آن معمولا شکستگي لگن ،مچ يا مهره ها ست .
انواع پوکي استخوان
*پوکي استخوان به دونوع تقسيم مي شود:*
1- پوکي استخوان يا ئسگي
بيشتر درخانم هاي يائسه ديده ميشود واين افراد بيشتر دچارشکستگي فشرده ستون
مهره ومچ دست مي شوند.
2 - پوکي استخوان وابسته به سن (ناشي ازپيري)
درمردان وزنان بالاي 70 سال ديده مي شود . اين افراد بيشتر دچار شکستگي لگن
وشکستگي فشرده ستون مهره مي شوند.
*نشانه هاي پوکي استخوان*
درگذشته پوکي استخوان را بيماري خاموش مي دانستند زيرا موذيانه وبدون
سروصدا استخوان ها را تخريب مي کرد وهيچ نشانه هشدار دهنده اي نداشت .
سرانجام با وقوع يک شکستگي بدون علت خاص يا با يک حرکت ساده ( مثل عطسه
کردن ) خود را نشان مي داد درواقع پوکي استخوان قبل ازرسيدن به مراحل حاد
نشانه خاصي نداشت .
اما امروزه با استفاده ازتکنولوژي هاي جديد ، به راحتي مي توان پوکي
استخوان را درمراحل اوليه وقبل ازبروز هرعارضه اي تشخيص داد و درمان کرد
.زمان انجام آزمايش ها وروش آزمايش را درادامه کتاب بررسي خواهيم کرد .اما
اگر بيماري به موقع تشخيص داده نشود ، نشانه هاي ديرهنگام زير را به دنبال
خواهد داشت :
شکستگي لگن
شکستگي مهره ها
شکستگي مچ دست
وشکستگي درنواحي ديگري مثل دنده ها که البته اين شکستگي ها نادر هستند .
*عوامل موثر درپوکي استخوان*
همان طورکه گفتيم ازهردوزن يکي وازهرچهار مرد نيز يک مرد نيز به پوکي
استخوان مبتلا مي شود .اما بعضي عوامل احتمال ابتلا به اين بيماري را بيشتر
مي کنند که عبارتند از:
1- جنسيت
شکستگي ناشي ازپوکي استخوان درزنان دوبرابر مردها است . علت اين است که
تراکم استخوان درزن ها کمتر است وعمرطولاني تري دارند . همچنين دردوران
يائسگي مقداراستروژن آنها کم مي شود که به کاهش تراکم بافت استخوان سرعت مي
بخشد .
2- سن
با افزايش سن ، خطر پوکي استخوان افزايش مي يابد . زيرا با افزايش سن
استئوکلاست ها ديگر بافت هاي استخوان را ترميم نمي کنند واين باعث تسريع
روند پوکي استخوان مي شود.
3- نژاد
افراد سفيد پوست وزرد پوست جنوب شرقي آسيا درمعرض بيشترين خطر ابتلا به
پوکي استخوان قراردارند. مردان وزنان نژاد سياه واسپانيولي درمعرض خطر
کمتري هستند.
4- سابقه فاميلي
اگر والدين يا خويشاوندان مبتلا به پوکي استخوان داريد ، درمعرض خطربيشتري
هستيد به ويژه اگرسابقه شکستگي درخانواده وجودداشته باشد.
5- وزن بدن
هرچه وزن شما نسبت به قدتان کمترباشد احتمال پوکي استخوان بيشتراست
.نسبت وزن به قد را شاخص توده بدني مي نامند .براي محاسبه توده بدني ابتدا
قدتان را به توان 2 برسانيد وسپس وزنتان را برآن تقسيم کنيد . (واحد قدمتر
و واحد وزن کيلو گرم ) اگرشاخص توده بدني شما کمتر از19 باشد احتمال ابتلا
به پوکي استخوان درشما بيشتر است .مثلا اگر قد شما 2متر ووزن شما 80
کيلوگرم باشد ، توده بدني شما برابراست با 20 خواهد بود ومناسب است .
6- شکستگي قبلي
اگرسابقه شکستگي استخوان بدون ضربه شديد را داريد احتمال داردکه به پوکي
استخوان مبتلا باشيد .
7- استعمال دخانيات
افرادي که دخانيات مصرف مي کنند استخوان هاي ضعيف تري دارند واحتمال شکستگي
استخوان درآنها بالاتر است . همچنين خانم هاي سيگاري داراي هورمون استروژن
کمتري هستند که خطر پوکي استخوان را افزايش مي دهد .
8- هورمون استروژن
هرچه دوره ترشح استروژن درزنان طولاني تر باشد ، خطر پوکي استخوان کمتراست
به عنوان مثال زناني که دوره هاي قاعدگي شان درسنين پايين تر آغاز مي شود
يا ديرتريائسه مي شوند کمترمبتلا به پوکي استخوان مي شوند زيرا به مدت
طولاني تري ترشح استروژن داشته اند . اما قاعدگي هاي کم يا يائسگي قبل از45
سالگي احتمال ابتلا را بيشتر مي کند.
9- اختلال تغذيه
مردان وزنان مبتلا به بي اشتهايي عصبي درمعرض خطر بيشتري براي کاهش تراکم
استخوان هستند.
10- داروهاي کورتيکواستروئيدي (کورتون)
مصرف طولاني مدت داروهاي کورتيکواستروئيدي مانند پردنيزون ، کورتيزون ،
پردنيزلون و دگزامتازون به استخوان ها آسيب مي رساند . مصرف اين داروها
دربيماري هاي مزمن مانند آسم ، روماتيسم مفصلي وپسوريازيس شايع است .
اگرلازم است داروهاي کورتيکواستروئيدي را به مدت طولاني مصرف کنيد ،پزشک
شما بايد تراکم استخوان شما را تحت نظر قرار داده وداروهايي به شما بدهد
که ازکاهش بافت استخوان جلوگيري کند.
11- ساير داروها
مصرف طولاني داروهاي ضد انعقاد مانند هپارين ، داروهاي ضد سرطان مثل
متوترکسايت ، برخي داروهاي ضد تشنج ، ديورتيک ها (داروهاي ادرار آور) وآنتي
اسيدهاي حاوي س يا داروهايي که براي درمان سرطان پروستات به کارمي روند
ممکن است موجب ازدست دادن بافت استخواني شود.
12- هورمون تيروئيد
مقداراضافي هورمون تيروئيد مي تواند منجر به کاهش بافت استخوان شود.اين
حالت يا به علت فعاليت بيش ازحد طبيعي غده تيروئيد است (هايپرتيروئيدي) يا
به علت مصرف مقدار زياد هورمون تيروئيد به صورت دارو براي جبران کم کاري
تيروئيد .
13- سرطان پستان
زنان يائسه اي که سرطان پستان دارند بيشتر درخطر ابتلا به پوکي استخوان
هستند به ويژه اگر تحت شيمي درماني باشند.چون اين داروها ترشح استروژن را
مهار مي کنند. اين امردرمورد زناني که توسط تاموکسيفن درمان مي شودصدق نمي
کند زيرا اين دارو خطر شکستگي را کاهش مي دهد.
14- کلسيم و ويتامين D
کلسيم مهمترين ماده معدني به کاررفته دربافت استخوان است .ويتامين D هم در
جذب کلسيم از روده ها نقش دارد . پس کمبود هريک ازاينها مي تواند موجب پوکي
استخوان شود.
افرادي که جراحي معده انجام داده اند يا دچار بيماري هايي مانند کرون ،
سلياک وبيماري کوشينگ هستند نمي توانند کلسيم را به خوبي جذب کنند.
15- ميزان تحرک درزندگي
افرادي که علاوه برمصرف کلسيم کافي ازنظر جسمي فعال هستند بيشترين ميزان
تراکم استخوان را دارند .هرنوع ورزش تحمل کننده وزن بدن مفيد است اما به
نظر مي رسد که دويدن وپريدن بيشترازبقيه ورزش ها درايجاد استخوان هاي سالم
موثر باشند . دقت کنيد که ورزش مداوم اهميت دارد وبهتراست ازدوران کودکي
آغاز شود.
16- مصرف بيش ازحد نوشابه ومواد کافئين دار
رابطه پوکي استخوان ومواد کافئين دار روشن نيست اما ممکن است کافئين درجذب
کلسيم اختلال ايجاد کند واثر ادرارآورآن موجب افزايش دفع موادمعدني
شود.علاوه براين ، اسيد فسفريک (يک اسيدموجود درنوشابه ) مي تواند ازطريق
تغيير تعادل اسيد دربدن باعث کاهش بافت استخواني شود .اگر نوشابه يا مواد
کافئين دارمي نوشيد ، مطمئن شويد که کلسيم D را به حد کافي ازطريق غذا يا
داروهاي مکمل دريافت مي کنيد .
17- مصرف زياد الکل
مصرف الکل يکي ازعوامل خطرزاي پوکي استخوان است . مصرف مقدارزياد الکل
تشکيل استخوان را کاهش داده ودرقابليت جذب کلسيم دربدن اختلال ايجاد مي کند .
18- افسردگي
درافرادي که افسردگي شديد دارند توده استخواني کاهش بيشتري دارد.
چه وقت بايد به پزشک مراجعه کرد
درپوکي استخوان تشخيص زودهنگام اهميت دارد ، اما سن خاصي براي بررسي ازنظر
پوکي استخوان ذکرنشده است بهتر است درشرايط زيرجهت بررسي مراجعه کنيد:
اگردرسن يائسگي هستيد وحداقل يک عامل خطر(مثل شکستگي ) داريد.
اگربيماري ستون فقرات داريد .
اگرازداروهاي نظيرپردنيزولون که موجب پوکي استخوان مي شوند استفاده مي کنيد.
اگرديابت نوع 1 بيماري کبدي ، بيماري کليه ، بيماري تيروئيد يا سابقه
خانوادگي پوکي استخوان زودهنگام داريد .
رکوردهاي ايران
چرا پوکي استخوان ميگيريم؟
