سفر به پايتخت پلهاي تاريخي
مسير لرستان با دارا بودن بيش از 100 پل تاريخي به عنوان پايتخت پلهاي
تاريخي ايران مطرح است، آثاري که از آنها به عنوان حيرت انگيزترين پلهاي
تاريخي دنيا ياد مي‌شود و ثبت جهاني آنها در دستور کار قرار گرفته است.
به گزارش خبرنگار مهر، استان لرستان با موقعيت استراتژيک خود همواره در
طول تاريخ به عنوان يکي از مهم ترين گذرگاههاي شمال به جنوب کشور
مطرح بوده به طوريکه اين استان در دوره مادها، هخامنشي، ساساني و
اسلامي‌در مسير هگمتانه ـ شوش در موقعيت ويژه اي قرار داشته و پل کشکان
نيز در 50 کيلومتري جنوب خرم آباد در اين مسير احداث شده است.
پل هاي گاوميشان، شاپوري، پل آجري، پلدختر، کلهر، کشکان و شکسته از
جمله پلهاي تاريخي لرستان هستند که بيش از هزار و 400 سال قدمت تاريخي
دارند و از معماري و هنر و پل سازي منحصربه فرد برخوردارند.
شناسايي بيش از 100 پل تاريخي در استان لرستان
تعداد زيادي از اين پلهاي حيرت انگيز با طول بيش از 200 متر و چشمه طاق
هايي به طول بيش از 30 متر جلوه هايي از فناوري و معماري پيشينيان خردمند
اين ديار را به نمايش گذارده اند.
اين در حاليست که ثبت جهاني پلهاي تاريخي استان لرستان از جمله مصوبات
دور دوم سفر هيئت دولت به اين استان است که به نظر مي‌رسد تحقق اين
مطالبه به حق مردم استان لرستان نيازمند پيگيري ويژه مسئولان و تشکلهاي
فعال در حوزه ميراث فرهنگي است.
مشاور ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان لرستان در گفتگو با
خبرنگار مهر با اشاره به وضعيت مرمت پلهاي تاريخي لرستان براي ثبت
جهاني اظهار داشت: در حال حاضر براي ثبت جهاني پلهاي تاريخي لرستان
عمليات اسکن ليزر، مستند سازي پلها، فتوگرامتري و ... آنها در استان صورت
گرفته است.
مطالعات ثبت جهاني 6 پل تاريخي لرستان انجام شد
محمد رضا اسدي با بيان اينکه در استان لرستان بيش از 100 پل تاريخي
شناسايي شده است، بيان داشت: در حال حاضر کار ثبت جهاني شش پل شاخص
استان لرستان در دستور کار قرار گرفته است.
مشاور ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان لرستان يادآور شد: اين
پلهاي شاخص شامل پل کشکان، پل شکسته، پل کلهر، پلدختر، پل گاوميشان و
پل زال است.
اسدي با اشاره به وضعيت کارگاههاي مرمت پلهاي تاريخي لرستان يادآور شد:
در حال حاضر کارگاههاي مرمت پلهاي تاريخي لرستان به صورت فعال
مشغول به فعاليت هستند.
وي با اشاره به مراحل ثبت جهاني پلهاي تاريخي لرستان بيان داشت: در تيرماه
سال 88 يک هيئت کارشناس از سوي سازمان ميراث فرهنگي و صنايع دستي
کشور پلهاي تاريخي لرستان را مورد بازديد قرار دادند.
مشاور ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان لرستان عنوان کرد:
طي اين بازديد صورت جلسه اي مبني بر تهيه مدارک لازم، طرحها و ... پلهاي
تاريخي لرستان به ميراث فرهنگي لرستان محول شد.
اسدي افزود: بر اساس اين صورت جلسه همه اقدامات، مطالعات و مستندات
لازم به سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري کشور براي معرفي
و ثبت جهاني پلهاي تاريخي لرستان ارائه شده است.
ارتفاع پل کشکان به اندازه يک ساختمان 12 طبقه است
وي با بيان اينکه يکي از مولفه هاي لازم براي ثبت جهاني پلهاي تاريخي
لرستان منحصر به فرد بودن آنها است، ادامه داد: در حال حاضر پلهاي تاريخي
لرستان در جهان داراي ويژگي هاي منحصر به فردي است.
مشاور ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان لرستان با اشاره به پل
تاريخي کشکان عنوان کرد: يکي از مولفه هاي منحصر به فرد اين پل مساحت
بيش از 200 متري پايه هاي آن و همچنين ارتفاع بلند آن است که به اندازه يک
ساختمان 12 طبقه ارتفاع دارد.
اسدي تصريح کرد: ويژگي هاي منحصر به فرد پل کشکان مانند مساحت پايه ها
و ارتفاع آن در هيچ پلي در دنيا وجود ندارد.
پل شکسته تنها پل سنگي دنيا
وي با اشاره به ويژگي هاي منحصر به فرد پل شکسته استان لرستان نيز بيان
داشت: اين پل متعلق به دوره ساساني و تنها پلي در دنيا است که تمام سنگ
است.
مشاور ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان لرستان افزود: حجم و
بزرگ بودن اين پل نيز از ديگر ويژگي هاي منحصر به فرد پل شکسته استان
لرستان است.
اسدي همچنين با اشاره به ويژگيهاي منحصر به فرد ديگر پل تاريخي لرستان
يعني پل گاوميشان يادآور شد: ويژگي منحصر به فرد اين پل مربوط به دهنه اين
پل است که بزرگترين دهنه پلهاي تاريخي جهان را به خود اختصاص داده است.
وي به ويژگيهاي اثر تاريخي "پلدختر" اشاره کرد و بيان داشت: ويژگي منحصر
به فرد اين پل نيز عظمت و موقعيت قرار گيري آن است.
پل کلهر؛ اثري متعلق به دوره هاي مختلف تاريخي
مشاور ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان لرستان با اشاره به پل
تاريخي کلهر معمولان نيز ادامه داد: ويژگي منحصر به فرد اين پل تاريخي "
سلسه پل" بودن آن است.
اسدي يادآور شد: همچنين ويژگي منحصر به فرد ديگر اين پل اين است که
متعلق به دوره هاي مختلف تاريخي است به طوريکه پل کلهر مربوط به 5 تا 6
دوره تاريخي است.
وي در بخش ديگري از سخنان خود با اشاره به اعتبارات ملي و استاني در نظر
گرفته شده براي مرمت پلهاي تاريخي لرستان بيان داشت: اعتبارات ملي که
براي مرمت پلهاي تاريخي لرستان در نظر گرفته شده بيش از 250 ميليون
تومان است.
اعتبار ملي مرمت پلهاي تاريخي لرستان اختصاص نيافت
مشاور ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان لرستان يادآور شد:
متاسفانه هنوز اين اعتبار تخصيص داده نشده است.
اسدي با اشاره به اعتبارت استاني مرمت پلهاي تاريخي لرستان افزود: بيش از
250 ميليون تومان از محل اعتبارات استاني براي مرمت پلهاي تاريخي لرستان
در نظر گرفته شده که از اين مبلغ بيش از 60 درصد تخصيص داده شده است.
وي در بخش ديگري از سخنان خود با اشاره به مدت زماني که لازم است براي
ثبت جهاني يک اثر تاريخي صرف شود، بيان داشت: مدت زمان لازم براي ثبت
جهاني يک اثر تاريخي حداقل سه سال است.
مشاور ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان لرستان با تاکيد بر
اينکه همه کارهاي لازم در استان توسط کارشناسان ميراث فرهنگي براي تهيه
مدارک لازم ثبت جهاني پلهاي تاريخي لرستان انجام گرفته است، ادامه داد: در
اين راستا حمايت سازمانهاي مردم نهاد، حاميان ميراث فرهنگي، مردم منطقه،
نمايندگان و مسئولان براي تسريع در ثبت جهاني پلهاي تاريخي لرستان ضروري
است.
اسدي با بيان اينکه کار جمع آوري مستندات، مطالعات، اسکن ليزر،
فتوگرامتري و ... پلهاي تاريخي لرستان در کمتر از دو سال انجام گرفته است،
يادآور شد: پيش بيني مي‌شود که تا پايان سال 91 و بعد از معرفي پلهاي تاريخي
لرستان به شوراي ثبت جهاني کشور اين آثار تاريخي به ثبت جهاني برسند.
پل شاپوري، عامل ارتباط لرستان و خوزستان
پل شاپوري يا طاق پل شکسته در قسمت جنوبي شهر خرم آباد واقع شده و عامل
ارتباط غرب استان (طرهان) با شرق و از آنجا به خوزستان و تيسفون (پايتخت
ساسانيان) بوده و احتمالاً براي توزيع آب نيز مورد بهره برداري قرار مي‌گرفته
است
.
طول اين پل 312 مترو ارتفاع آن 10.75 متر است که از 28 چشمه طاق و
27 پايه تشکيل شده و سطح هر پايه 61 متر و فاصله بين دو پايه 7.5 متر
است.
هم اکنون پنج چشمه طاق پل سالم بوده و مابقي بر اثر عوامل طبيعي تخريب
شده است. چشمه طاقهاي پل به صورت جناقي ساخته شده و سبک سازي پل در
قسمت طولي پل در زير روگذر پل صورت گرفته است و پايه هاي پل و موج
شکنهاي آن به صورت لوزي شش ضلعي از سنگ ساخته شده است.
مصالح پل را سنگهاي قلوه رودخانه اي و لاشه سنگ در چشمه طاقها و از
سنگ هاي پاکتراش در قسمت پايه ها استفاده شده است. کف پل سنگ فرش و
از نوع سنگ بلوک قرمز است که در اثر فرسايش آب از صورت کادر بودن
خارج شده است.
اين پل عظيم و ديدني مربوط به دوره ساساني و به شماره 1058 در فهرست
آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
پل دختر، اثر ارزنده معماري پيش از اسلام
پل دختر که از آثار ارزنده معماري پيش از اسلام در لرستان محسوب مي‌شود
در ورودي شهر پلدختر واقع شده است. اين دومين پلي است که در لرستان بنام "
کر و دت" مشهور است.
هرچند اين بنا در قرن 4 ه.ق مورد مرمت و تجديدبنا قرار گرفته است اما اصل
آن بنا به احتمال قريب به يقين مربوط به دوره ساساني است.
جهت پل شرقي غربي و طول آن 270 متر است. پايه هاي پهن و قطور اين پل
که از سنگهاي پاک تراش ساخته شده اند در داخل رودخانه هنوز پابرجاست.
در حال حاضر تنها يک طاق از پل موجود است که جاده خرم آباد - انديمشک
از زير آن مي‌گذرد. بلنداي اين طاق 18 متر از سطح آسفالت است و نزديک به
30 متر از آب رودخانه ارتفاع دارد. درباره وجه تسميه پل برخي آنرا منتسب
به ايزدبانو آناهيتا مي‌دانند.
بي ترديد اين پل اهميت ويژه اي در ارتباط بين مناطق جنوب با غرب و مرکز و
شمال داشته و علاوه بر اتصال لرستان و ايلام راه اصلي شاپور خواست به
جندي شاپور شهر قديمي‌خوزستان (دوره ساساني) به شمار مي‌رفته است.
اين بنا به شماره 1678 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
پل گاو ميشان، فاتح رودخانه سيمره
پل گاوميشان در فاصله 30 کيلومتري شهرستان پلدختر و بر فراز رودخانه
سيمره در حد فاصل استانهاي ايلام و لرستان احداث شده است. جهت پل شمال
شرقي به جنوب غربي است.
طول اين پل حدود 175 متر و عرض گذر سطح پل نزديک به 8 متر و 20
سانتيمتراست و در حال حاضر داراي 6 چشمه طاق است.
عرض چشمه اصلي اين پل حدود 33 متر و 70 سانتيمتر و مصالح اصلي آن
را ملات، آجر و سنگ تشکيل مي‌دهند. معماري پاتاقها به سبک معماري دوره
ساساني است اما در چشمه طاقها آثار مرمت دوره هاي صفوي و قاجاري ديده
مي‌شود.
بنا به گفته برخي مورخان نامگذاري اين پل به "گاوميشو" به جهت پرورش
گاوميش در منطقه بوده است اما با توجه به اهميت گاو در آيين مهر پرستي
ممکن است اين نام از آيين مهرپرستي ماخوذ شده باشد.
اين پل که از بناهاي عظيم دوره ساساني است به شماره 2222 در فهرست آثار
ملي ايران به ثبت رسيده است.
پل کشکان، مسير راه باستاني شاپور خواست
پل کشکان در بخش چگني برروي رودخانه اي به همين نام و در مسير راه
باستاني شاپور خواست به طرهان احداث شده است. در متون تاريخي از آن به
عنوان کژکي ياد شده است. طول پل حدود 320 متر و عرض هريک از دو
چشمه شرقي آن 23.20 متر است. ارتفاع آن در بالاترين قسمت 26 متر و در
کوتاهترين قسمت 10 متر است و از 12 طاق پل تنها سه دهنه آن تخريب شده
و بقيه هنور سالم هستند .برخي از پايه هاي پل باسنگهاي بزرگ وحجاري شده
ساخته شده اند. مواد و مصالح اين بناي سترگ از سنگ ، گچ و آجر تشکيل شده
است.
در کنار اين پل بقاياي سه پل ديگر از دوره هاي گذشته وجود دارد که با
مشخصات پلهاي ساساني قابل مقايسه هستند.
بناي فعلي منسوب به آل حسنويه و مربوط به قرن 4 ه.ق است که به شماره
355 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد است.
پل کلهر، پلي منحصر به فرد در پلدختر
اين پل در بخش معمولان از توابع شهرستان پلدخترواقع شده است و پايه هاي آن
بصورت بيضي شکل است؛ از ويژگي هاي آن مي‌توان به وجود سکويي در
داخل دو پايه اصلي پل نام برد که اين سکو از 12 پله ساخته شده و کاربرد آن
دقيقاً روشن نيست ولي احتمالاً به عنوان پشت بند از آنها استفاده شده است.
رنگ ملات پل در قسمت پايه ها متمايل به قرمز رنگ است که به علت ترکيب
آن با يک نوع شنهاي قرمز رنگ و همچنين يک نوع گياه به نام تره پي
Tarahpey استفاده شده است.
کتيبه اي در قسمت غربي پل بر سينه کوه بالاتر از مسير گذر روي پل به طرف
شمال غربي آن به دستور بدر بن حسنويه نوشته شده است و قرينه آن در قسمت
جنوب بر سينه کوه وجود داشته که متأسفانة به علت عمليات راهسازي تخريب
گرديده است.
اين پل در ادوار مختلف مورد استفاده قرار گرفته است ولي بيشتر قسمتهاي آن
مربوط به زمان بدر بن حسنويه (374 هـ .ق) است.
اين بنا به شماره 2586 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
رکوردهاي ايران
رکوردهاي ايران
حيرت انگيزترين پلهاي تاريخي در لرستان