تاريخ ايران اگرچه قرن هاست که با معماري اسلامي پيوند خورده، اما در گوشه و
کنار کشور مي توانيد بناهاي کم نظيري از معماري غير اسلامي را هم ببينيد که به
يادگارهاي ماندني در دنيا تبديل شده اند. کليساي قديمي چالدران يکي از همين بناها
است که لقب قديمي ترين کليساي دنيا را هم با خود يدک مي کشد.
اين كليسا به نام قره کليسا معروف است و قدمت آن به قرون هفتم و دوازدهم ميلادي
برمي‌گردد. اين کليسا در 20 كيلومتري شمال شرق شهرستان چالدران بر مزار
تاتائوس حواري حضرت مسيح (ع) احداث شده و به دليل معماري بي‌نظيرش در تير
ماه سال 87 به عنوان نهمين اثر ثبت شده كشور در سي و دومين نشست ميراث
جهاني يونسكو در كبك كانادا در فهرست آثار تاريخي جهان قرار گرفت و ثبت جهاني
شد.
قره در زبان آذري به معناي سياه است و به اين دليل روي کليسا نامگذاري شده که
در گذشته در بناي اين کليسا از سنگ هاي سياه استفاده شده بود. اما بعد از بازسازي
اين بنا، سنگ هاي سفيد جايگزين سنگ هاي قديمي شده اند.
قره كليسا در سال 1319 ميلادي بر اثر زلزله تخريب و در سال 1329 ميلادي
دوباره بنا شد. در سال 1691 ميلادي نيز با نصب سنگ‌هاي سياه در آن تعمير و
مرمت شد. اين كليسا در سال 1810 ميلادي دوباره از سوي سيمون بزنوني، اسقف
ماكو به وسيله سنگ‌هاي سفيد مرمت و تعمير و در دوره قاجار نيز توسط عباس
ميرزا مجددا مرمت و ساماندهي و زمين‌هاي زيادي وقف آن شد كه كتيبه سنگي
نصب شده بر سر در اين بنا بيانگر اين مدعاست. كليساي تاتائوس داراي دو گنبد زيبا
در اندازه 24 متر و 5/18 متر است كه گنبد 5/18 متري آن در قسمت كليساي
قديمي و سياه و گنبد 24 متري در بخش جديدتر و بزرگ‌تر كليسا يا قسمت سفيد قرار
دارد.
مجموعه قره کليسا، شامل سه کليساي اصلي با نام‌هاي قره کليسا يا سنت تادئوس،
سنت استپانوس و زور زور است که براي ديدن آن بايد به 7 يلومتري جاده چالدران،
قره ضياءالدين سفر کنيد و اين بنا را در دامنه كوه و روي تپه ماهور ببينيد.
موقعيت جغرافيايي کليسا طوري است که اطراف آن را از هر طرف کوه در بر
گرفته است و در کنار کليسا رودخانه اي جاري است. ديوارهاي کليسا قطور است و
با درهاي کوچکي پوشانده شده است. در داخل محوطه هم اتاق هاي متعددي براي
اقامت خليفه، راهبان، روغن گير، آسياب، آشپزخانه، نگهداري مواد غذايي، انبار
علوفه حيوانات و... به چشم مي خورد که باعث مي شد در مواقع لزوم بتوانند از
کليسا در مقابل متجاوزين حفاظت کنند. قسمت خارجي بنا هم داراي طرح‌هاي
معماري جالبي از نقش‌هاي گل و بوته و تصاوير انسان است و روي سردر آن فرمان
شاه عباس اول صفوي به زبان ارمني ديده مي‌شود.
چطور برويم؟
دو راه براي رسيدن به قره کليسا داريد: راه اول از طريق تبريز است. فاصله تبريز
تا قره کليسا حدود 270 کيلومتر است و بايد است از شهرهاي مرند، قره ضياءالدين
و شوط بگذريد. از شوط تا قره کليسا حدود 35 کيلومتر است. قره کليسا تقريباً در
ميانه راه شوط به چالدران قرار گرفته است. توجه فرماييد وقتي از شوط به سمت
چالدران حرکت مي کنيد، سه راهي قره کليسا در سمت راست شما قرار گرفته است.
لازم به توضيح است که بخش عمده اين مسير، يعني از تبريز تا سه راهي شوء جاده
ترانزيت بين المللي است و از کيفيت بهتري نسبت به مسير دوم برخوردار است.
مسير دوم از اروميه شروع مي شود. فاصله اروميه تا قره کليسا حدود 275 کيلومتر
است و لازم است شهرهاي سلماس، خوي و چالدران را پشت سر بگذاريد. جاده خوي
به چالدران با مسافت حدود 100 کيلومتر، کوهستاني و نسبتاً فرعي است.
امکانات گردشگري
بد نيست بدانيد که هر دو اين مسيرها، خصوصاً شهرهاي مرند و خوي جاذبه هاي
ديدني زيادي دارند که مي توانند سفر شما را به ياد ماندني تر کنند. البته در مجموعه
قره کليسا هيچ گونه امکانات رفاهي وجود ندارد. با نزديکترين پمپ بنزين 35
کيلومتر فاصله داريد. براي آب آشاميدني بهداشتي بهتر است از آب معدني استفاده کنيد
و غذاي سبکي همراه خود داشته باشيد چون احتمالا به رستوران بهداشتي و مطمئن
دسترسي نخواهيد داشت. وضعيت سرويس هاي بهداشتي هم متوسط است و مشکل
خاصي نخواهيد داشت.
کي برويم؟
بهترين زمان بازديد از اين بنا از ارديبهشت ماه تا پايان مهر ماه است. يادتان باشد که
در هفته اول مرداد ماه به اين بنا سر نزنيد چون کليسا ميزبان مراسم مذهبي است و
ورود افراد غيرمسيحي در اين زمان ممنوع است.
رکوردهاي ايران
قديمي‌ترين كليساي جهان در ايران