شگفتيهاي شهر سوخته





شگفتيهاي شهر سوخته-در روزگاران دور که بشر تازه يکجا نشين شده بود، شهري در سيستان پديد آمد که به گفتهي باستانشناسان به لحاظ
بافت شهري، جمعيت، برنامه ريزي شهري و ... اولين شهر جهان بود.
شهر سوخته و تمدن هوشمند و خلاق آن با بيش ازپنجهزار سال قدمت، بهعنوان بزرگترين استقرار شهرنشيني در نيمهي شرقي فلات ايران،
نمونهاي منحصر به فرد و حکايتگر واقعي علم، صنعت و فرهنگ گذشتههاي دور اين مرز و بوم ميباشد.
شهر سوخته در 56 کيلومتري زابل در استان سيستان و بلوچستان و در حاشيه جاده زابل - زاهدان واقع شده است. شهر سوخته در 3200
سال قبل از ميلاد پايه گذاري شده و مردم شهر سوخته در چهار دوره بين سالهاي 3200 تا 1800 قبل از ميلاد در آن سکونت داشته اند.

اينک به برخي از اين پيشرفت هاي شگفت انگيز اشاره مي کنيم:

- نخستين چشم مصنوعي جهان در شهر سوخته
براي نخستين بار در شهر سوخته يك چشم مصنوعي متعلق به 4800 سال پيش كشف شد. اين چشم مصنوعي متعلق به زني 25 تا 30
ساله بوده که در يکي از گور هاي شهر سوخته مدفون شده بوده است.جمجمه زن صاحب چشم مصنوعي شهر سوخته ،چشم مصنوعي
روي جمجمه او ديده مي‏شود.







چشم مصنوعي يافت شده در چشم چپ او کار گذاشته شده و با وجود گذشت زمان نزديک به 4500 سال از ساخته شدن آن هنوز سالم
است.جنس اين چشم مصنوعي يافت شده هنوز بطور کامل مشخص نشده است اما به نظر مي رسد در ساخت آن از قير طبيعي مخلوط به
نوعي چربي جانوري استفاده شده است.






در روي اين چشم مصنوعي ريزترين مويرگهاي داخل چشم توسط مفتولهاي طلايي به قطر كمتر از نيم ميليمتري طراحي شدهاند. مردمك
اين چشم در وسط طراحي شده و تعدادي خطوط موازي كه تقريباً يك لوزي را تشكيل ميدهند در پيرامون مردمك ديده ميشود.

سرپرست گروه باستان شناسي شهرسوخته سيد منصور سيد سجادي :براي نخستين بار در شهر سوخته يک چشم مصنوعي پيدا شد .
مطالعات اوليه نشان داده اند که چشم چپ زن تنومند مدفون در قبر شماره 6705 مصنوعي بودهاست .

همين مطالعات نشان مي دهند که زير طاق ابروي زن مذکور آثار آبسه ديده مي شود. به علت طول زمان زيادي که بخش زيرين اين چشم
مصنوعي با پلک چشم در تماس بوده است آثار ارگانيکي پلک چشم نيز در روي آن مشهوداست .
جنس و ماده اي که چشم مذکور با آن ساخته شده است هنوز به دقت روشن نشده و تشخيص آن به آزمايشهاي بعدي موکول شده است اما به
نظر مي رسد که چشم مزبور از جنس قير طبيعي که با نوعي چربي جانوري مخلوط شده است ساخته شده است . در روي اين چشم
مصنوعي ريز ترين مويرگهاي داخل کره چشم توسط مفتول هاي طلايي به قطر کمتر از نيم ميلي متر طراحي شده اند مردمک چشم در
وسط طراحي شده و جز از آن تعدادي خطوط موازي که تقريباً يک لوزي را تشکيل مي دهدند درپيرامون مردمک ديده مي شود از دو
سوراخ جانبي واقع در دو سوي اين چشم مصنوعي جهت نگهداري و اتصال آن به حدقه چشم استفاده مي شده است .
بررسي هاي انسان شناسانه نشانداده که به احتمال بسيار زياد زن مزبور داراي سني بين 25 تا 30 سال بوده و دو رگه (سياه و سفيد) بوده
است . اشياء پيدا شده در اين قبر دو قسمتي عبارت بوده اند از ظرفهاي سفالي ، مهرهاي تزييني ، يک کيسه جرمي و يک آينه مفرقي .
قدمت اين قبر و چشم مصنوعي به حدود 2800 سال بيش ازميلاد و 4800 سال پيش از اين مي رسد . مطالعه جهت دستيابي به اطلاعات
بيشتر در اين مورد چشم و اسکلت ادامه دارد.

-جراحي مغز در شهر سوخته
يکي شگفتانگيزترين يافتههاي شهر سوخته، پيدايي نشانههاي کهنترين جراحي مغز درشهر سوخته است. جمجمهاي از دختر دوازده يا سيزده
ساله که در 4800 سال پيش، پزشکان آن ديار براي درمان بيماري هيدروسفالي (جمع شدن مايع درجمجمه) بخشي از استخوان جمجمه او
را برداشته و جراحي کردند که مدتها بعد از اين عمل زنده مانده است.






اسكلت كامل پيدا شده از يك دختر 14 ساله كه مورد جراحي مغز قرار گرقته است...چهره اين دختر توسط اندام شناسان باستان شناس در
تصوير فوق باز سازي شده است.





محل كشف اسكلتهاي مورد جراحي قرار گرفته به همراه وسايل زينتي و چندکوزه

-خط کش 5 هزار ساله در شهر سوخته
در طي کاوش هاي انجام گرفته در شهر سوخته يک خط کش ساخته شده از چوب آبنوس کشف شد. دکتر سيد منصور سيد سجادي،
سرپرست هيات باستان‏شناسي شهر سوخته درباره خط کش کشف شده گفت: اين خط کش به طول 10 سانتيمتر با دقت نيم ميليمتري و از
جنس چوب آبنوس است. کشف خط کش در شهر سوخته زابل نشانگر اين است که ساکنان اين شهر باستاني داراي پيشرفت هاي زيادي در
زمينه علم رياضيات بوده اند.

-قديمي ترين تخته نرد جهان در شهر سوخته
از گور باستاني موسوم به شماره 761 کهن ترين تخته نرد جهان به همراه 60مهره ي آن در شهر سوخته پيدا شد. اين تخته نرد بسيار
قديمي تر از تخته نردي است که در گورستان سلطنتي «اور» در بين النهرين پيدا شده بود.





تاس هاي بازي كشف شده به همراه تخته نرد در شهر سوخته

اين تخته نرد از چوب آبنوس و به شکل مستطيل است. روي اين تخته نرد، ماري که 20 بار به دور خود حلقه زده و دمش را در دهان
گرفته، نقش بسته است. اين تخته نرد 20 خانه بازي و 60 مهره دارد. مهره ها که در يک ظرف سفالي در کنار تخت نرد قرار داشتند از
سنگ هاي رايج در شهر سوخته يعني از لاجورد، عقيق و فيروزه است.

-نخستين انيميشن جهان در شهر سوخته
باستان شناسان هنگام کاوش در شهر سوخته ، در گوري 5 هزار ساله جامي را پيدا کردند که نقش يک بز همراه با يک درخت روي آن
ديده مي شود. آن ها پس از بررسي اين شي دريافتند نقش موجود بر آن برخلاف ديگر آثار به دست آمده از محوطههاي تاريخي شهر
سوخته، تکراري هدفمند دارد، به گونهاي که حرکت بز به سوي درخت را نشان مي دهد. هنرمندي که جام سفالين را بوم نقاشي خود قرار
داده، توانستهاست در 5 حرکت، بزي را طراحي كند كه به سمت درخت حركتو از برگ آن تغذيه مي کند.






باستانشناسان با نزديک كردن اين تصاوير به يكديگر موفق شدند نمونهاي ازيك تصوير متحرك را در قالب يك فيلم 20 ثانيهاي به دست
آورند.
سرپرست تيم كاوش در شهر سوخته درباره كشف اخير خود گفت: «حركت بز به سوي درخت و تغذيه او از برگ درختان در 5 حركت
مصور شده است. در اين تصاوير نه تنها بز به سمت درخت حركت ميكند، بلكه جهش وي و پريدن بز روي برگ درختان كاملا ديده
ميشود.»





به گفته اين باستانشناس، بز از جمله حيواناتي است كه در رسيدن به ارتفاعات تبحر داشته و ميتواند با يك حركت جهشي به سمت بالا
حركت كند. هنرمندن قاش شهر سوختهاي، با دقت و زبردستي موفق به تصوير كردن جهش اين بزشده است.
از اين جام براي نوشيدن استفاده ميشده است. ارتفاع اين جام 10 سانتيمتر است و روي يك پايه استوار شده است «سجادي» درباره
منحصر به فرد بودن اين تصاوير در دنياي باستاني گفت: «تاكنون در دورههاي پيش از تاريخي چنين تصاويري ديده نشده و ما براي اولين
بار به اين تصوير در شهر سوخته برخورد كردهايم. در بسياري از ظروف، اشكالي را ميبينيم كه تنها تكرار شدهاند، اما حركتي در آنها
ديده نميشود. تحقيقات ما نشان داده است كه اين نقش، قديميترين ايده مردمان باستان براي ارايه «تصوير متحرك» و به تعبير امروزي
«انيميشن» است.»

از ديگر اشياي مهم از ميان هزاران شي يافت شده، ميتوان از سفال با امضاي سفالگر بر روي آن، چکش، سوزن، شهرکهاي مسکوني و
ساختمانهاي همهگاني همچون آپارتمان، بذر خربزه، حبوبات، ماهي خشک کرده، برنج، زيره، کورههاي سفالگري، کورههاي ذوب فلزات،
دکمه، تبر، بندکفش، قلاب، شانه سر، طناب، سبد، گل مو، قابهاي چوبي، کفش، کمربند و ... نام برد.

-جواهرسازي شهر سوخته






شهر سوخته

-گورستان شهر سوخته
فرستنده : مريم خرد