از نظر قدمت، قديمي ترين معدن طلايي که اسم آن در تواريخ و گزارش ها آمده ، معدن سيستان است و پس از آن
از نظر قدمت، قديمي ترين معدن طلايي که اسم آن در تواريخ و گزارش ها آمده، معدن سيستان است و پس از آن
بيشتر نويسندگان از معدن کوه زر دامغان ياد کرده اند. ابودلف سياح عرب که در زمان سامانيان در ايران سياحت کرده
از معدن طلاي شيز (تخت سليمان نزديک تکاب) ياد کرده و مي نويسد طلاي آنجا سه قسم است.
يک قسم به نام قومسي (شايد طلاي معدن کوه زر دامغان باشد) و آن عبارت از خاک طلا است که بر آن آب مي ريزند
و پس از شستشوي خاک، طلاي آن مانند گرد باقي مي ماند. اين طلا با جيوه ترکيب مي شود و رنگ آن سرخ روشن
و سنگين و نرم و چکش خور مي باشد و رنگ آن در آتش استقامت دارد.
قسم ديگر شهربي نام دارد و تکه هاي آن از يک گندم تا ده مثقال يافت مي شود رنگ آن تند و ثابت است ولي جنس آن
کمي خشک مي باشد.
قسم ديگر سجابذي است که رنگ آن سفيد و هنگام محک سرخ مي شود. (مخلوط با مس بوده است) و در جاي ديگر
از طلاي همدان گفتگو کرده و مي نويسد به علت اينکه زغال در آنجا کمياب است هزينه ي به دست آوردن طلا زياد و
بهره برداري صرف نمي کند. بعدا از معدن طلاي مازندران به نام کوه خشم ياد مي کند.
اصطخري درمسالک الممالک از معدن طلاي و خان (در ماوراء النهر) نام مي برد و مي نويسد زر آب از اين ديار
خيزد و در کنار رودها و بر اثر سيلاب ها پديد باشد.
ابن حوقل در صوره الارض از معدن طلاي فارس نام مي برد. در حدود العالم به خاک هاي رزکه در جوي هاي
جيرفت وجود دارد اشاره شده است.
درنزهت القلوب مولف از معادن طلاي فرغانه و معدن به حدود دامغان که آن راکوه زر خوانند و طلا بارها در ميان
خاک مي يابند ياد شده است و در جاي ديگر از معدن طلاي سيستان (که در افواه شايع است در عهد سلاطين غزنوي
کار ميکردند و به علت زلزله از بين رفته) ياد شده است.
در جواهرنامه سلطاني نوشته شده : از خواجه ابوريحان، در کتاب تساميع، بقراط بيان کرده که کاني در حدود زابلستان
است و احمد طبيب ساوجي بر آن است که در نواحي دامغان و جبال جنوبي کرمان چند کان زر غيرخالص مشاهده
کرده است.
سرانجام جرجي زيدان در کتاب تمدن اسلام از معادن طلاي خراسان ماوراء النهر، دمندان درکرمان نام مي برد.
بعد از حمله مغول تا دوره ي صفويه از معادن طلا در ايران بهره برداري ميشده است. ولي مثل اين است که در دوره
ي صفويه فعاليت در معادن طلا چشم گير نبوده است. تاورنيه در
سفرنامه ي خود مي نويسد:
اين مسئله مسلم است که در قديم معادن طلا و نقره در ايران بوده چنانکه هنوز اثر آن در بعضي حفريات بسيار عميق
ديده مي شود ولي از وقتي که طلا و نقره زياد شده و از اتيوپي و جزاير سوماترا و چين و بعضي جاهاي ديگر وارد
مي شود ديگر ايراني ها در مملکت خود به کشف طلا و نقره نپرداختند و ...
رکوردهاي ايران
قديمي ترين معدن طلا