اولين رصد خانه تعقيب ماهواره در ايران

زنده ياد دكتر محمود حسابي (۱۳۷۱ - ۱۲۸۱) فيزيكدان ايراني، در تهران زاده شد. پدر و مادرش از مردم تفرش بودند. خانوادهء او به

كارهاي دولتي و سياسي اشتغال داشتند و آثار خدمات آباداني مانند قنات و مسجد از جد ايشان در تهران موجود است. وی چهار ساله بود

كه پدربزرگش سفير ايران در عراق شد و همراه خانواده اش به بغداد رفت. پس از دو سال توقف در آن شهر با خانواده به دمشق رفتند و

سال بعد به بيروت منتقل شدند. تحصيلات ابتدايي را در هفت سالگي در مدرسه فرانسوي بيروت آغاز كرد و در آن جا با زبان فرانسه

آشنا شد. تحصيلات متوسطه خود را در كالج امريكايي بيروت گذراند و در سال ۱۲۹۹ شمسي ليسانس ادبيات و علوم خود را از دانشگاه

امريكايي بيروت گرفت. در ۱۹ سالگي درجه‌ي مهندسي راه و ساختمان را از دانشكده‌ي مهندسي بيروت دريافت كرد و بخشي از برنامه

آموزشي پزشكي دانشگاه بيروت را نيز گذراند.

در ۱۳۰۳ پس از اخذ دانشنامه هاي ستاره شناسي و نجوم و زيست شناسي از دانشگاه امريكايي بيروت عازم فرانسه شد. در سال ۱۳۰۴

درجهي مهندسي برق را از دانشكده ي برق (اكول سوپريور دو الكتريسيته) و در ۱۳۰۵ مدرك تحصيلات معدن مدرسه ي عالي معدن

پاريس را دريافت كرد. تحصيلات رسمي دكتر حسابي در سال ۱۳۰۶ با اخذ درجه ي دكتراي فيزيك از دانشگاه سوربن فرانسه خاتمه

يافت. او در مدت تحصيل خود زبان هاي عربي، انگليسي، فرانسه و آلماني را آموخته بود به طوري كه مي توانست از نوشته‌هاي علمي و

فني آنها به خوبي استفاده كند. دكتر حسابي در سال ۱۳۰۶ به ايران بازگشت و در وزارت فوايد عامه (وزارت راه و ترابري) به عنوان

مهندس راه سازي به استخدام دولت درآمد. يك سال بعد مدرسه مهندسي وزارت به كوشش او تأسيس شد و بخشي از تدوين نظام نامه آن را

خود به عهده گرفت. در همين سال نقشه ساختماني راه ساحلي سراسري ميان بندرهاي خليج فارس، از بوشهر تا بندر لنگه را تهيه كرد.

در سال ۱۳۰۷ به سبب افزايش مدرسه هاي متوسطه و احتياج به معلم براي تدريس در آن ها، دارالمعلمين عالي تأسيس شد. دكتر حسابي

در قسمت علمي اين مؤسسه در رشته فيزيك و شيمي به تدريس فيزيك پرداخت. دارالمعلمين عالي در سال ۱۳۲۱ به دانشسرا تغيير نام

يافت و دكتر حسابي همچنان به تدريس در آن مؤسسه تربيتي مشغول بود. در سال ۱۳۱۳ دانشگاه تهران را با همكاري جمعي از اساتید

تأسيس كرد و دانشكده فني را بنيان نهاد و مدت دو سال رياست دانشكده فني و تدريس در آن را برعهده داشت. پس از مدتي دانشكده علوم

دانشگاه تهران را بنيان نهاد. رياست اين دانشكده از ۱۳۲۱ تا ۱۳۲۷ و از ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۶ به عهده ايشان بود. از آغاز كار دانشكده علوم

تدريس بعضي از درس هاي فيزيك را عهده دار بود تا آن كه شاگرداني كه خود تربيت كرده بود به مقام استادي رسيدند و ايشان فقط به

تدريس اپتيك پرداختند.

آثار و خدمات

در سال ۱۳۶۶ در كنگره شصت سال فيزيك كه به مناسبت بزرگداشت استاد برپا شد از خدمات ايشان به عنوان پدر فيزيك ايران قدرداني

شد. به غیر از تربيت مستقيم چند هزار مهندس، استاد و دبير فيزيك، پايه گذاري چند نهاد علمي و فني، تاليف و انتشار چندين كتاب و مقاله

علمي وی آثار و اقدامات دیگری نیز انجام داده است. از كارهاي مهم او، نخستين نقشه برداري از راه ساحلي سراسري بندرهاي ميان خليج

فارس، نخستين راه تهران به شمشك، ساختن نخستين راديو در كشور، بنيانگذاري مؤسسه ژئوفيزيك، تاسيس سازمان انرژي اتمي، ايجاد

نخستين دستگاه هواشناسي، پايه گذاري انجمن موسيقي ايران، عضويت در تأسيس فرهنگستان زبان ايران، تدوين قانون تاسيس دانشگاه،

تشكيل مؤسسه استاندارد، پايه گذاري نخستين مدرسه عشاير در ايران در لرستان، پايه گذاري مرکز مخابرات اسد آباد، تاسيس نخستين

مرکز مدرن تعقيب ماهواره در شيراز، نصب و راه اندازي نخستين دستگاه راديولوژي در ايران، تاسيس نخستين بيمارستان خصوصي در

تهران به نام بيمارستان گوهرشاد، تاسيس مرکز عدسي سازي در دانشكده علوم تهران و ايجاد نخستين رصدخانه جديد در ايران از كارهاي

اوست.

دكتر حسابي در سال ۱۳۱۰ انجمن فيزيك ايران را تشكيل داد و از همان زمان به عضويت انجمن فيزيك اروپا، امريكا فرانسه و آكادمي

علوم نيويورك درآمد. در سال ۱۳۱۴ عضو پيوسته فرهنگستان ايران شد. در ۱۳۱۳ عضو شوراي دانشگاه بود. علاوه بر اين عضو

شوراي عالي فرهنگ، عضو انجمن اصطلاحات علمي، رئيس پژوهش فضاي ايران در هنگام تشكيل آن و رئيس انجمن ژئوفيزيك ايران به

هنگام تشكيل آن بود. در بسياري از كنفرانس هاي علمي شركت داشت و با بسياري از نامداران جهان علم در ارتباط بود. دكتر حسابي

علاوه بر فعاليتهاي علمي و كارهاي تحقيقاتي در امور سياسي و اداري و قانونگذاري كشور نير مؤثر بود. ايشان عضو هيأتي بود كه از

شركت نفت انگليس خلع يد كرد و نخستين رئيس هيأت مديره و مدير عامل شركت ملي نفت ايران شد. در سال ۱۳۳۰ به وزارت فرهنگ

ايران در دولت مصدق منصوب شد. پس از آن به مجلس سنا راه يافت و تا سال ۱۳۴۲ در اين سمت باقي ماند. او با طرح قرار داد ننگين

کنسرسيوم و کاپيتولاسيون و نيز با عضويت دولت ايران در قرارداد سنتو در مجلس مخالفت كرد. نوشته هاي دكتر حسابي شامل ۲۱ كتاب

، رساله و مقاله است. اين نوشته ها در سه زمينه فيزيك، زبان فارسي و پژوهشهاي فرهنگي است. در موضوع فيزيك، علاوه بر رساله

دكتري درباره حساسيت سلولهاي فوتو الكتريك ۱۹۲۷ شش جلد كتاب و شش مقاله منتشر كرده اند.